Kiedy piszemy na końcu wyrazu "-ji"?

Jeżeli wyraz w mianowniku liczby pojedynczej kończy się na „-ja”, a przed tym połączeniem występuje jakaś spółgłoska, to w dopełniaczu, celowniku oraz miejscowniku liczby pojedynczej występuje „-ji” np. :
„nacja” – „nacji”, „racja” – „racji”, „pasja” – „pasji”, „Rosja” – „Rosji”, „Azja” – „Azji”, „fantazja” – „fantazji” itp.

Kiedy piszemy na końcu wyrazu "ii"?

Podwojone „i” występuje w zakończeniach rzeczowników zapożyczonych, które zostały przyswojone niedawno i odczuwa się jeszcze ich obcość, a zakończone są na „-ia”, np. „amfibia” – „amfibii”, „ironia” – „ironii”, „foniatria” – „foniatrii”, „oligarchia” – „oligarchii”; „mafia” – „mafii”, „rewia” – „rewii” itp.

Kiedy piszemy na końcu wyrazu "i"?

W przypadku rzeczowników zakończonych na " -ja" występujących przed samogłoską np. Maja, szyja, paranoja.
W takich rzeczownikach w dopełniaczu, celowniku oraz miejscowniku liczby pojedynczej w zakończeniu zawsze występuje tylko jedno „-i”, a więc np.: „Maja” – „Mai”, „Ziaja” – „Ziai”, „breja” – „brei”, „knieja” – „kniei”, „paranoja” – „paranoi”, „szyja” – „szyi”.

W przypadku rzeczowników zakończonych na "-ja" występujących przed spółgłoską np. Ziemia, równia, kopalnia w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej rzeczowników polskich oraz zapożyczeń, które zostały przyswojone dawno i dziś nie odczuwa się ich obcości.
Końcówki tej używamy także w rzeczownikach zapożyczonych zakończonych na „-ea” czy „-ua”, np. „Bazylea” – „Bazylei”, „idea” – „idei”.

wziąć ang.take/ cz.3

wziąć

Znaczenia:
5. 'zacząć odgrywać w stosunku do kogoś jakąś rolę lub powierzyć komuś jakąś funkcję'
a) ktoś wziął kogoś za coś, na kogoś:
Wzięli go na kucharza.
b) ktoś wziął kogoś (na coś, do czegoś, do kogoś, pod coś, w coś)
Wzięli opiekunkę do dziecka.
Wzięłam go na wychowanie, na swoje utrzymanie.

6. 'podjąć się czegoś, zobowiązać się do czegoś, obciążyć się czymś'
a) ktoś wziął coś
Wzięłam tę posadę.

Uwaga! Niepoprawnie: Wziąć pracę. Poprawnie: Dostać pracę.

b) ktoś wziął na siebie coś
Wziął na siebie ten przykry obowiązek.

Uwaga! Wziąć (nie: przejąć) sprawy w swoje ręce 'przedsięwziąć coś, zapoczątkować, zacząć o czymś decydować.'


Opracowanie na podstawie Słownika języka polskiego, pod red. A. Marczewskiego, Warszawa 2005.

Wygrawerować ang. engrave

Ostatnio bardzo modne stało się wygrawerowanie jakiegoś napisu na różnego rodzaju przedmiotach, szczególnie na obrączkach. Co właściwie oznacza ten wyraz?

wygrawerować ' wyryć techniką grawerską rysunek, wzór, ornament w twardym materiale'

Czasem żałuje, że nic sobie nie wygrawerowałam.

Cegielnia ang. brickyard

Kolega zapytał mnie: ceglarnia czy cegłownia?

Właśnie! Żaden rzeczownik nie jest poprawny!

Cegielnia - rzeczownik, rodzaj żeński, DCMs. cegielni; liczba mnoga Dopełniacz-> cegielni.

Błędy składniowe/cz.3

Błędy składniowe

I. W zakresie naruszenia związku zgody:

-> pomiędzy podmiotem wyrażonym pojedynczym rzeczownikiem w liczbie mnogiej a orzeczeniem:

a) Psy gryźli kości.

Podmiotem zdania jest rzeczownik psy występujący w liczbie mnogiej. Rzeczownik pies ma rodzaj męskożywotny. Orzeczenie w czasie przeszłym w liczbie mnogiej przybiera formę męskoosobową (gryźli) tylko wtedy, gdy podmiotem jest rzeczownik męskoosobowy występujący w liczbie mnogiej.
Podmiotem analizowanego zdania jest rzeczownik rodzaju męskożywotnego, który– podobnie jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego, nijakiego i męskorzeczowego w liczbie mnogiej–łączy się z orzeczeniem w czasie przeszłym w formie niemęskoosobowe(gryzły).

wziąć ang. take/ cz.2

Wziąć

Znaczenia:
2. 'zabrać ze sobą dokądś'
a) ktoś wziął (ze sobą) kogoś, coś, dokądś:
Wziął ją do teatru na koncert.
3. 'stać się właścicielem, użytkownikiem czegoś za czyjąś zgodą;otrzymać, uzyskać'
a) ktoś wziął coś -(skądś od kogoś)- (jakoś, w czymś):
Wziąć premię, pensję, pożyczkę.
Wziął ryzę papieru na rachunek .
4. 'stosując wobec kogoś siłę, przemoc, przymusić do czegoś; zabrać siłą, przywłaszczyć coś sobie'
a) ktoś wziął kogoś
Wziąć jeńców.
b) ktoś wziął coś
To ona wzięła z sejfu moją biżuterię.

Opracowanie na podstawie Słownika języka polskiego, pod red. A. Marczewskiego, Warszawa 2005.

wziąć ang. take/cz.1

Istnieje pewien czasownik, którego niepoprawna forma (dość powszechnie używana) wzbudza we mnie negatywne emocje.
Chodzi o słowo wziąć. Ze względu na obszerność materiału, informacje o wskazanym czasowniku podzielę na części.

wziąć (nie wziąść) dokonany
wezmę (nie: weznę), weź (nie: weźmij, weźnij), weźmie (nie: weźnie), wziąłem (nie: wzięłem), wziął, wzięła, wziąwszy.

Znaczenia:

1. 'chwycić, ująć, objąć'

a) ktoś wziął coś (czymś)- (skądś)-
Wziąć coś palcami, ręką, nożem, łyżką itp.
Weź ten dzbanek ze stołu.

b) ktoś wziął kogoś, coś - za coś, pod coś
Wzięła męża pod rękę.
Weź filiżankę za ucho.

c) ktoś wziął kogoś, coś - na coś, w coś, pod coś:
Wzięła worek na plecy.
Wzięła książkę pod pachę.

d) ktoś wziął za coś:
Wziął za klamkę.

Uwaga! Wziąć kogoś za męża (nie: na męża)

Opracowanie na podstawie Słownika poprawnej polszczyzny, pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2005.

Słówka, które zwiększą twoją elokwencję - skwapliwy, gorliwy, żarliwy, sumienny, rzetelny, solidny

Na dziś przygotowałam porcję przymiotników, określających cechy pilnych uczniów:

skwapliwy - 'pośpieszny w gorliwości, chętny, ochoczy, skory; prędki, gotowy do czegoś';

gorliwy - 'wykazujący w czymś bardzo dużo pilności, zapału, wytrwałości,staranności; żarliwy, sumienny, rzetelny';

żarliwy -'pełen zapału, gorliwości; świadczący o czyimś zapale, przejęciu się czymś';

sumienny -'postępujący zgodnie z sumieniem; uczciwy, solidny, rzetelny; wykonywany zgodnie z sumieniem';

rzetelny - 'wypełniający należycie swoje obowiązki; uczciwy, słowny, solidny, sumienny; godny zaufania';

solidny-'taki, któremu można zaufać;rzetelny,uczciwy'.

Opracowanie na podstawie Słownik języka polskiego, Warszawa 1993.

Błędy składniowe/cz.1

W celu lepszego zobrazowania błędów składniowych, postanowiłam, powołać się w niektórych przypadkach na zdania z wypracowań uczniowskich.

Do najbardziej rażących błędów składniowych zaliczamy pomyłki w zakresie naruszenia związku zgody.

1. w związku głównym:

a) pomiędzy podmiotem wyrażonym pojedynczym rzeczownikiem w liczbie pojedynczej a orzeczeniem:


"Młodzież, która zebrała się na placu, a potem ruszyła Krakowskim Przedmieściem w stronę pomnika Kopernika, skandowali hasła."

podmiot (kto?) -> młodzież
orzeczenie (co robi?)-> skandowali

Z rzeczownikiem młodzież należy uzgodnić formę orzeczeń.
Orzeczenia powinny występować w liczbie pojedynczej, w rodzaju żeńskim, bo rzeczownik młodzież ma rodzaj żeński i przypisaną formę liczby pojedynczej.

Błąd wynika z zbytniego oddalenia podmiotu od orzeczenia (rozdzielenia ich zdaniami podrzędnymi).

Czy można rozpocząć zdanie od "a więc"?

Nie rozpoczynamy zdania od „A więc”.

Bardzo razi mnie, gdy widzę lub słyszę zdanie rozpoczynające się od wyrazów „A więc”. Według mnie nie powinno rozpoczynać się w ten sposób zdania!

Wyrazy „a więc/więc” to spójniki zdania wynikowego, i występują jedynie w zdaniach złożonych. Nie można rozpocząć zdania od łącznika, którego funkcją jest spajanie, czyli łączenie dwóch części zdania w jedną, spójną całość.

UWAGA: Językoznawcy głoszą tezę, że nigdzie nie ma pisanej zasady, żeby nie można było zacząć zdania od „więc”. Wręcz przeciwnie, twierdzą, że nawet wynikowe więc może się znaleźć na początku zdania, ale raczej w języku potocznym, np. „Więc jak będzie: idziesz z nami, czy zostajesz?”.

Prawo jazdy - poprawne użycie

Na prośbę czytelniczki zamieszczam poniżej informację dotyczącą poprawnego użycia wyrażenia: prawo jazdy.

Prawo jazdy (rzeczownik, rodzaj nijaki)

‘dokument potwierdzający umiejętności jego posiadacza do prowadzenia pojazdów mechanicznych, wydawany przed odpowiednie organy państwowe’

Np.: Nie mogę prowadzić, bo zapomniałem prawa jazdy (nie: prawo jazdy).
Rafał marzy o prawie jazdy (nie: o prawo jazdy).
Nie mam prawa jazdy (nie: prawo jazdy).
Masz prawo jazdy ?

Uwaga: Często popełnianym błędem jest odmienianie także drugiego członu wyrażenia lub nieodmienianie obu wyrazów w ogóle.

Prawo ang. law/ cz.4

To już ostatnia część poświęcona informacjom na temat rzeczownika prawo. Mam nadzieję, że was nie zanudziłam.

Znaczenia:

6. 'walczyć o to, co się komuś należy zgodnie z prawem'
np.: Mieć prawo, a nie być w prawie do kogoś, do czegoś.
Mieć prawo robić coś. Rzadko: Czuć się w prawie robić coś.

7. 'być uprawnionym do robienia czegoś; do rozporządzania czymś, rzadziej kimś'
np.: Mam prawo tak sądzić. Mam do niego wyłącznie prawo.

UWAGA ! w liczbie mnogiej zwykle prawa 'to zasada, prawidłowość rządząca światem'
np. Prawa naturalne, biologiczne. Prawa fizyczne, ekonomiczne.

Odkryć, sformułować jakieś prawo.
Coś się rządzi swoimi prawami.

Prawa(czegoś): przyrody, rynku.
Podlegać prawom natury.

Opracowanie na podstawie Słownika poprawnej polszczyzny, pod. red. A. Markowskiego, Warszawa 2005.