sobota, 31 stycznia 2015

Prawo ang. right/ cz.3


Słówko dnia: prawo

Prawo (do czegoś) np.: do nauki, do pracy.
Rzadko prawo(do kogoś) np.: do dziecka.

Nabyć prawo do urlopu.
Zrzec się prawa do spadku.
Przyznać komuś, zastrzec sobie prawo do dodatkowych dni wolnych od pracy.
Stracić prawo do emerytury.
Rościć sobie prawo albo prawa do majątku.
Dochodzić prawa do czegoś, dochodzić swoich praw.

UWAGA: Będziemy dochodzić praw względem kogoś, a nie przeciw komuś, wobec kogoś.

piątek, 30 stycznia 2015

Prawo ang. right /cz.2

Słówko dnia: prawo

Znaczenia:

4. 'nauka prawa, nauka o prawie' np.: Wydział prawa. Studiować, ukończyć prawo. Być na prawie.
5. 'uprawnienie przysługujące osobie fizycznej lub prawnej; przywilej' np.: Prawa publiczne, obywatelskie.
Pozbawić kogoś wszelkich praw
Zawiesić kogoś w prawach

Prawa mogą być:
a) czyjeś: prawa człowieka, prawa narodów, prawa pracownika, prawa uczniów.
b) czegoś: prawo pierwszeństwa przejazdu.

Np.: Odebrać komuś prawo wykonywania zawodu lekarza.

opracowanie na podstawie Słownika poprawnej polszczyzny, pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2005.

Błędy składniowe -wprowadzenie


Błędy składniowe polegają na nieprawidłowym połączeniu wyrazów pod względem formalnym. Naruszenie podstawowych zasad budowy zdań w języku polskim powoduje, że zrozumienie treści jest utrudnione lub niemożliwe.
Przede wszystkim dotyczy, to naruszenia związków zgody, rządu, niewłaściwego użycia imiesłowowych równoważników zdania i wyrazów funkcyjnych, złego szyku wyrazów, powstania wtórnych związków składniowych, nieuzasadnionego powielania struktury zdania.
Zwykle dotyczy formy dopełnienia, która nie odpowiada formie czasownika:
np.: Bronić (kogo?czego?) ojczyzny, a nie ojczyznę!
szukać czegoś, a nie szukać za czym

Innym częstym błędem jest brak wymaganej zgodności rodzaju i liczby między podmiotem i orzeczeniem.

czwartek, 29 stycznia 2015

Prawo ang. law / cz. 1


Wiedza dotycząca rzeczownika prawo jest tak obszerna, że postanowiłam informacje na ten temat, podzielić na części.


Prawo (rzeczownik, rodzaj nijaki, liczba mnoga dopełniacz: praw).

Znaczenia:
1. 'ogół przepisów, norm prawnych' np.: Prawo starożytne, średniowieczne. Prawo cywilne, karne. Prawo autorskie. Robić coś w majestacie prawa. Osądzać kogoś według obowiązującego prawa.
UWAGA! W liczbie mnogiej rzadko używane.
2. Prawo (czegoś): Prawo własności.
3. 'norma prawna: ustawa, przepis, zakaz, nakaz'. Np.: Zbiór praw. Nadawać, spisywać prawa. Omijać prawo lub prawa. Przestrzegać praw. Uchylić jakieś prawo. Jakieś prawo obowiązuje, wygasa, traci moc.


źródło: Słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa 2005.

wtorek, 27 stycznia 2015

Róża ang. rose

Dziś napiszę o moich ulubionych kwiatach.

Róża (rzeczownik, rodzaj żeński, liczba mnoga Dopełniacz: róż)

Znaczenia:
1. 'roślina i kwiat' np.: Białe, czerwone róże. Róża herbaciana. Róże pienne. Róże pnące.
UWAGA ! Bukiet z róż albo Bukiet róż.
Poprawnie: Wieniec z róż. Błędnie: Wieniec róż.
Poprawnie: Sprzedawać róże. Błędnie: Sprzedawać różę.

2. 'choroba' np.: Zachorować na różę.
3. 'jadalna część kalafiora i brokułu'

źródło: Słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa 2005.

poniedziałek, 26 stycznia 2015

Pleonazmy

Moim ulubionym przykładem błędów logiczno-językowych są pleonazmy (potocznie: masło maślane).
Pleonazm z greckiego oznacza nadmiar.
Jest to wyrażenie złożone z dwóch wyrazów, w którym pierwsza część zawiera te same treści, które występują w drugiej części.

Przykłady:
akwen wodny (akwen, to zbiornik wodny, więc mielibyśmy „zbiornik wodny z wody”)
cofać się do tyłu (mój ulubiony-> do przodu ani w bok nie da się cofnąć)
błędna pomyłka (pomyłka, to błąd)
kontynuować dalej (kontynuacja oznacza ciąg dalszy )
okres czasu (okres jest miarą czasu)
spadać w dół (do góry nie da się spaść)
zabić się na śmierć(zabić się, czyli umrzeć)
fakty autentyczne ( wszystkie fakty są autentyczne, a zmyślone nie są faktami)
w miesiącu maju ( wiadomo, że maj to miesiąc).
potencjalne możliwości (potencjalny, to in. możliwy)
przychylna aprobata (aprobata, to przychylność)

Najczęściej pleonazmy powstają przypadkowo, w sposób niekontrolowany i niecelowy.

Często wynikają z pośpiechu, braku namysłu nad znaczeniem dobieranych słów bądź nierozumienia ich, a także są skutkiem ubogiego zasobu słów i przykładem problemów ze znalezieniem właściwego słowa bliskoznacznego.

niedziela, 25 stycznia 2015

Obłąkanie ang. madness

Słówko dnia: obłąkanie (rodzaj nijaki, w danym rzeczowniku nie występują w zwykłych użyciach formy liczby mnogiej).
1. książkowy styl: obłęd.

Np.: Popaść w obłąkanie. Cierpieć na obłąkanie.
Uwaga! Niepoprawnie: Obłąkanie zmysłów.
Poprawnie: Pomieszanie zmysłów.
Obłąkanie 'szaleństwo, choroba psychiczna'

piątek, 23 stycznia 2015

McDonald - odmiana

Ostatnio wybraliśmy się do McDonalda.
Pojawiła się wątpliwość: McDonald'sa czy McDonalda.
Oczywiście, że poprawa forma to: McDonalda!
Forma McDonald'sa jest błędna, gdyż składa się z formy dopełniacza w języku angielskim i polskiej końcówki -a.
W formie przypomnienia:
McDonald [wymawiamy: Makdonalt lub Mekdonalt]. Osobiście wolę pierwszą formę. Jest najpopularniejsza.
( rodzaj męski, deklinacja IV )
Idziemy do McDonalda.
Zjemy obiad w McDonaldzie.

czwartek, 22 stycznia 2015

Stopa ang. foot

Stopa (rzeczownik, rodzaj żeński, deklinacja IV, w Dopełniaczu: stóp
Znaczenia:
1. 'część nogi' np.: Bose, zmęczone stopy. Wsunąć stopy w miękkie kapcie. Od stóp do głów (nie: głowy). lekceważąco-> Lizać czyjeś stopy (nie: nogi) w znaczeniu: zabiegać pokornie o czyjeś względy.
2. 'poziom, stan czegoś' np.: stopa życiowa (Wysoka, niska stopa życiowa. Podnieść swoją stopę życiową. )
3. 'dolna część czegoś wysokiego, masywnego' np.: u stóp (czegoś): Zatrzymali się u stóp Wawelu.
4. w ekonomii: stopa procentowa, stopa kredytu.
5. w prawie: Odpowiadać z wolnej stopy -> w znaczeniu Odpowiadać przed sądem, pozostając na wolności.
UWAGA! Wyraz nadużywany: Stopa inflacji -> lepiej: Poziom inflacji; Stopa bezrobocia -> lepiej poziom bezrobocia.

Tautologie

Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, co może oznaczać w języku polskim tautologia? Tak! Wbrew pozorom, to nie tylko pojęcie z dziedziny matematyki, czy logiki, ale także z językoznawstwa. Tautologie to zestawienia językowe zbudowane zwykle z dwóch wyrazów, w której poszczególne słowa mają identyczną treść. Oba człony tautologii są względem siebie równorzędne. Tautologia uznawana jest za błąd językowy. Przykłady tautologii: źródło i geneza hymnu ->(zarówno źródło, jak i geneza dot. miejsca pochodzenia); ale jednak wydaje mi się, że -> (powtórzenie takich samych znaczeniowo spójników); ocena poprawności i zgodności z normą; ->(poprawność pociąga za sobą zgodność, skoro coś jest poprawne, to i także zgodne z powszechnie obowiązującymi normami); tylko i wyłącznie; ->(powtórzenie takich samych znaczeniowo spójników); poprawa i polepszenie zdrowia; ->(jeśli mój stan zdrowia poprawił się, to i równocześnie uległ polepszeniu).

wtorek, 20 stycznia 2015

Błędy frazeologiczne

Błędy frazeologiczne powstają przez zniekształcenie związku dwóch lub większej liczby wyrazów przez zastąpienie jednego z nich innym, zwykle bliskoznacznym słowem, np.: zamiast snuć plany -> snuć perspektywy. Błędy frazeologiczne polegają także na wymieszaniu dwóch poprawnych związków; błędne krzyżować szyki powstało prawdopodobnie ze związków "pokrzyżować plany" oraz "mieszać szyki". UWAGA! Za błędy frazeologiczne uważa się także pleonazmy i tautologie.

poniedziałek, 19 stycznia 2015

Garść ang. handful

Słówko dnia: garść (rodzaj żeński, Mianownik liczby mnogiej: garście albo garści). Znaczenia: 1) 'dłoń złożona do czerpania lub do trzymania czegoś' np.: Ściskała monetę w garści. Zaczerpnął wodę garścią. Uwaga! Czerpać pełną (nie: całą) garścią. 2) 'ilość czegoś mieszcząca się w złożonej dłoni' np.: Wziąć z misy dwie garści(garście)maku. Garść (czegoś): garść piasku, soli. 3)'niewielka ilość, liczba' Garść (czegoś): garść faktów. Garść (kogoś): garść turystów. Garść przyjaciół stała (nie:stało)obok. Uwaga: Z liczebnikami zwykle występuje forma Mianownika w liczbie mnogiej: garści. Np.: Dwie garści grochu.

niedziela, 18 stycznia 2015

Błędy stylistyczne

Błędy stylistyczne - to odstępstwa od wzorowej normy językowej współczesnej polszczyzny. Jak rozpoznać tego typu pomyłki? Pamiętaj, że błędy językowe: 1) powodują niespójność stylistyczną poprzez łączenie elementów różnych stylów językowych np.: mieszanie stylu wysokiego ze stylem kolokwialnym, czyli naruszenie zasad harmonii stylistycznej; 2) polegają na stosowaniu nieuzasadnionych powtórzeń; 3) powodują powstanie sformułowań złożonych z dwóch wyrazów, z których pierwszy kończy się taką samą sylabą, jaką zaczyna się drugi np.: droga garsonka ; 4) są wynikiem ubóstwa słownictwa, które ujawnia się w nadużywaniu zaimków; 5) polegają na nadmiernym stosowaniu wyrazów obcych zakłócających komunikatywność np.: W aspekcie stosunków bilateralnych ten fakt należy ocenić ambiwalentnie.

piątek, 16 stycznia 2015

Limit - poprawność użycia wyrazu

Słówko dnia: limit (rzeczownik, rodzaj męski, deklinacja IV, Dopełniacz: limitu, w liczbie mnogiej: rzadko używane). Limit 'granica czegoś; pewna liczba czegoś, której nie można przekroczyć' Limity finansowe. Limit czasowy. Ustanowić, zwiększyć, zmniejszyć limit. Limit czegoś: limit czasu, limit zatrudnienia. UWAGA: Wyraz nadużywany. Np.: Limit przedstawień teatralnych w sezonie. Lepiej: Maksymalna, największa liczba przedstawień teatralnych w sezonie.

Skróty elementów publikacji

W końcu nadszedł też czas na skróty stosowane w publikacjach. Oto one: art. (artykuł), cz. (część), dod. (dodatek), egz. (egzemplarz), nr (numer), poz. (pozycja), p. lub pkt (punkt), rozdz. (rozdział), s. (strona), ss. (strony), R. (rocznik), ser. (seria), t. (tom), ust. (ustęp), w. (wiersz), z. (zeszyt), fot. (fotografia), rys. (rysunek), tab. (tabela), tabl. (tablica), fig. (figura), ilustr. (ilustracja), R. (rocznik) Uwaga! Powyższe skróty występują zawsze w zestawieniu z numerami porządkowymi.

czwartek, 15 stycznia 2015

Skróty stosowane w bibliografiach

Poniżej podaję skróty stosowane w opisach bibliograficznych: b.m. (bez miejsca), b.m.d. (bez miejsca i daty), b.m.r. (bez miejsca i roku), cyt. (cytat), druk. (drukarnia, drukowany), ed. (edytor), ibid. (ibidem), obw.(obwoluta), odb. (odbitka), oprac. (opracowanie, opracował), rec. (recenzja, recenzent), tłum. (tłumaczenie, tłumaczył), wyd. (wydanie, wydany)

środa, 14 stycznia 2015

Przebój ang. hit

Słówko dnia: przebój (rodzaj męski, rzeczownik); Dopełniacz: przeboju, liczba mnoga Dopełniacz: przebojów (nie: przeboi) Śpiewać, grać przeboje. Znany przebój Elvisa Presleya. Lista przebojów. Przebój (czegoś): Przebój sezonu.

wtorek, 13 stycznia 2015

Słówka, które zwiększą twoją elokwencję - zrzędliwy, zgorzkniały, stetryczały

A. elokwencja 1. sztuka wymowy, wymowność, umiejętność łatwego i przekonywającego wysławiania się; 2. ironicznie lub żartobliwie o gadulstwie, gadatliwości B. stetryczały 'taki, który stetryczał (stał się zrzędliwy, zgorzkniały' C.zgorzkniały 1. taki, który stał się gorzki, nabrał smaku podobnego do goryczy; 2. taki, który stał się gorzki, smutny, rozgoryczony, wpadł w apatię; posmutniały, zniechęcony, rozżalony; 3. taki, który świadczy o niezadowoleniu z życia, zniechęceniu, rozgoryczeniu, np. zgorzkniały wyraz twarzy; gorzki D. zrzędliwy 'często zrzędzący; też: świadczący o takich skłonnościach'; źródło: L. Drabik, E. Sobol, Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2010.

poniedziałek, 12 stycznia 2015

Ubrać ang. put on

Słówko dnia: ubrać (czasownik dokonany) poprawnie: ubiorę, ubierzesz, ubiorą. Błędne w znaczeniu: 'włożyć coś, ubrać się w coś' np.: ubrała, poprawnie: Włożyła sukienkę./ ubrał, poprawnie: Włożył kalosze./ ubrała, poprawnie: Założyła perły.

niedziela, 11 stycznia 2015

Jak skracać tytuły przy nazwiskach?

Tytuły przy nazwiskach skracamy następująco: prof. (profesor), prof. zw. (profesor zwyczajny), prof. nadzw. (profesor nadzwyczajny), doc. (docent), adj. (adiunkt), st.asyst. (starszy asystent), dr (doktor), mgr (magister), inż. (inżynier), lek. med. (lekarz medycyny), lek. wet. (lekarz weterynarii), insp. (inspektor), dyr (dyrektor), kier. (kierownik), nacz. (naczelnik), red. (redaktor), gen. (generał), płk. (pułkownik), mjr (major), kpt. (kapitan), por. (porucznik), ppor.(podporucznik).

sobota, 10 stycznia 2015

Skracanie jednostek czasu, miary i wagi

Skróty jednostek czasu, miary i wagi umieszczamy po cyfrach. Gr., kl., szt. - skracamy w zestawieniach z liczbami. Przypomnienie: nie stawiamy kropki po znakach miar i wag (używanych w matematyce, fizyce lub chemii) np.: kg (kilogram), m (metr), C (Celsjusz). Jeżeli liczebnik podawany jest słownie, nie należy stosować skrótów. Napiszemy: 15 m, ale kilkanaście metrów. Jednostki objętości i powierzchni powinny być zapisywane z wykorzystaniem frakcji górnej a nie 1 km kw.

piątek, 9 stycznia 2015

Wybuch ang. explosion

Słówko dnia: WYBUCH wybuch (rzeczownik, deklinacja III, Dopełniacz: wybuchu) Wybuch jądrowy. Wybuch czegoś: wybuch bomby, wybuch wulkanu, wybuch powstania, wybuch epidemii. Wybuch emocji: wybuch gniewu, radości, śmiechu.

czwartek, 8 stycznia 2015

Najczęściej używane skróty

 Poniżej prezentuję wykaz najczęściej stosowanych skrótów
w tekstach:


b. (była, były)
cd. (ciąg dalszy)
cdn. (ciąg dalszy nastąpi)
i in. (i inne)
i nast. (i następne)
itd. ( i tak dalej)
itp. (i tym podobne)
jw. (jak wyżej)
m.in. (między innymi)
np. (na przykład)
ok. (około)
pt. (pod tytułem)
tj. (to jest)
tzn. (to znaczy)
tzw. (tak zwany)
p. (patrz)
por. (porównaj)
zob. (zobacz)
bm. (bieżącego miesiąca)
br. (bieżącego roku)
dn. (dnia)
ub. m. (ubiegłego miesiąca)
ub.r. (ubiegłego roku)
gr. (grupa)
kl. (klasa)
szt. (sztuka)

więcej: http://www.slownikskrotow.pl

środa, 7 stycznia 2015

Ość ang. fish-bone

 

 Słówko dnia: OŚĆ

 

ość (rodzaj żeński, deklinacja V, liczba mnoga Mianownik: ości (nie: oście), Narzędnik: ościami).


Ości ryby, ości z ryby, rybie ości. 

Obrać, oczyścić rybę z ości. 
Wyjąć, powyjmować ości z ryby.
Udławić się rybią ością/ ością  z ryby. 

Ryba z ościami.

wtorek, 6 stycznia 2015

Upominek ang.gift

Słówko dnia - UPOMINEK 


upominek ( rzeczownik, rodzaj męski, grupa deklinacyjna III, Dopełniacz :upominku  )

 

Drobny, cenny upominek. 

Świąteczny upominek. 

 

Otrzymywać coś w upominku

Dać, podarować, ofiarować (nie zrobić) komuś upominek. 

Upominek od kogoś, od czegoś np. Upominek od przyjaciół, od firmy ubezpieczeniowej.




poniedziałek, 5 stycznia 2015

Skrótowce pisane małymi literami

Skrótowce złożone ze skrótów pisanych małymi literami zwykle piszemy łącznie, stosując jedną kropkę na końcu. 


np. lp. (liczba pojedyncza)
      itd. ( i tak dalej)
      jw. (jak wyżej)
      tj. (to jest)

Wyjątki ! 

między innymi  (m.in. )
kulturalno-oświatowy  (k.o.)
toaleta (w.c.)
wołanie o pomoc (s.o.s.)

Skrótowce podwojone (dla zaznaczenia liczby mnogiej)

-> w przypadku skrótów jednoliterowych, łączy się je zamykając końcową kropką
 np. państwo (pp.)
        strony (ss.)

-> skróty dłuższe powtarza się z zastosowaniem obu kropek

np. obywatele (ob.ob)
       lekarze (lek.lek)

Uwaga! Tego rodzaju skrótów lepiej unikać. Zapisu prof. prof.  zamiast profesorowie trudno nazwać skrótem z punktu widzenia piszącego.

niedziela, 4 stycznia 2015

Skrótowce pisane wielkimi literami

Skrótowce - to pisane razem połączenia kilku skrótów. Składają się z początkowych liter poszczególnych wyrazów. 



-> jeżeli skróty wchodzące w skład skrótowców pisze się wielkimi literami, nie stawiamy po nich kropek
np. SA (Spółka Akcyjna) a nie S.A. 

-> jeżeli w skład skrótowca ma wejść dwuznak literowy: sz, cz, dz, rz  to drugą literę dwuznaku opuszcza się
np.  WSP (Wyższa Szkoła Pedagogiczna )
       PCK ( Polski Czerwony Krzyż )

Uwaga ! Wyjątki:

DzURP ( Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej)
 WSzW  (Wojewódzki Sztab Wojskowy) dla rozróżnienia WSW (Wojskowa Służba Wewnętrzna)

Warto zapamiętać 

W całości  używamy dwuznaku ch. Jednak należy zapamiętać, kiedy napiszemy duże CH,  a kiedy duże C i małe h.

np. BCH (Bataliony Chłopskie)
     ZChN (Zjednoczenie Chrześcijańsko Narodowe)

sobota, 3 stycznia 2015

Skróty

Skróty to skrócone pojedyncze wyrazy. 


Kiedy po skrócie wyrazu umieszczamy kropkę?

-> jeżeli odrzucamy koniec wyrazu
np.:
ob. (obywatel)
prof. (profesor)
w. (wiek)
sen. (senior)

Uwaga!  Skrót wyrazu powinien zawsze kończyć się spółgłoską 

np.: jęz. pol. lub j.p. (język polski) -> a nie ję. po. 

Kiedy po skrócie nie stawiamy kropki? 

-> jeżeli końcowa litera zostaje
np.:
dr (doktor)
mgr  (magister)
nr (numer)
wg (według)

-> kiedy skrót jest znakiem miar i wag
np.:
kg (kilogram)
m (metr)
C (Celsjusz)

Uwaga! Nie należy używać w skrótach znaków nieliterowych

np.: Rudnik n/Sanem zamiast poprawnego Rudnik n. Sanem 
d/s zamiast prawidłowego ds. 
      

Na koniec jeszcze jedna  uwaga 


Gdy skrót zakończony kropką wypada na końcu zdania,  nie stawiamy już drugiej kropki.